Pt. 1) We (kinda) mean it, man
Φαντάσου ότι παρακολουθείς έναν stand-up κωμικό. Διαμαρτύρεται για κάτι κοσμικό - ας πούμε, τους ανθρώπους στο δρόμο που είναι πολύ απασχολημένοι με το να στέλνουν μηνύματα και φυσικά δεν παρακολουθούν που πηγαίνουν. Και στη συνέχεια, κάνει ένα αστείο του τύπου: "Μου αρέσει απλά να τους βάζω τρικλοποδιά και να τους βλέπω να πέφτουν". Μόνο που, εντάξει, ο κωμικός είναι πιο αστείος από εμένα, οπότε ίσως γελάς στην αναγνώριση της δικής σου σκέψης: Α, θα ήθελα να το κάνω κι εγώ αυτό.
Αλλά δεν θέλεις σοβαρά να το κάνεις αυτό. Υποθέτεις ότι ούτε ο κωμικός το κάνει. Τι είδους απαίσια, κοινωνιοπαθητική συμπεριφορά θα ήταν αυτή, να χτυπάς ξένους στο δρόμο; Το αστείο δεν αφορά την υπερασπιστική γραμμή. Πρόκειται για αυτή την κοινή αναγνώριση του μικροπρεπούς, ενοχλημένου συναισθήματος που όλοι είχαμε και θα έχουμε – εκείνο που γνωρίζουμε καλύτερα από το να το πάρουμε στα σοβαρά. Γελάμε για αυτό και προχωράμε. Ξέρουμε.
Τώρα φαντάσου ότι δεν είναι αστείο: Είναι τραγούδι. Και δεν πρόκειται για κάτι προφανώς κωμικό, όπως το να κάνεις κόσμο να σκοντάφτει, αλλά για κάτι πραγματικό και συναισθηματικό. Ο καθένας από εμάς, άλλωστε, είχε συναισθήματα που κάθε άλλο παρά ευγενή ήταν - μικροπρέπεια, πικρία, ζήλια, εγωισμό, κακία. Και μερικά από αυτά, θα είμαι ειλικρινής, πιστεύω ότι μπορεί να έχουν πολύ ενδιαφέρον όταν τραγουδιόνται. Ίσως είναι ένα τραγούδι σαν το "Prayer to God" των Shellac. Αυτό, φαίνεται ότι μιλά για το νέο αγόρι ενός πρώην εραστή. Και η ύπο αμφισβήτηση προσευχή είναι η εξής: "Kill him, kill him/ Just fucking kill him". Πώς επεξεργάζεσαι κάτι τέτοιο;
Λοιπόν: Δεν είναι ότι δεν μπορώ να φανταστώ κάποιον τρομακτικό stalker πίσω από θάμνους να σχετίζεται με αυτό το κομμάτι – ίσως και υπερβολικά πολύ. Αλλά μπορώ να φανταστώ με μεγαλύτερη ευκολία, πολλούς ανθρώπους να το ακούνε και να χαμογελούν με την αναγνώριση: εντάξει, έχω πικραθεί και εγώ τόσο. Ορίστε λοιπόν μια ζοφερή, υπερβολική καρικατούρα μιας περαστικής, σκατένιας αίσθησης. Μπορείς να κουνάς το κεφάλι σου επικριτικά για τρία λεπτά ή να το ουρλιάξεις μαζί του και στη συνέχεια να συνεχίσεις να είσαι άνθρωπος.
Πάντα μου άρεσαν τα τραγούδια που μιλούσαν για τα άσχημα συναισθήματα, σε αυτό ακριβώς το επίπεδο. Τα ακούω βέβαια σαν τραγούδια μερικής απασχόλησης, αυτοσαρκαστικά – it’s funny cause it’s true. Επιδίδεσαι σε ένα αληθινό αλλά μικροπρεπές συναίσθημα, αρκετά για να το αναγνωρίσεις και να το αφήσεις μακριά. Μου αρέσει να φαντάζομαι και τους ανθρώπους που τα τραγουδούν, αλλά ποιος ξέρει; Ας πούμε οι κωμικοί που κάνουν αστεία για σχέσεις συνήθως φαίνονται σαν οι χειρότεροι για να συνάψεις εσύ μία μαζί τους. Και ακούγοντας υπέροχα τραγούδια για την πικρία ή τη μικροπρέπεια, δεν είναι ότι θα μάθεις ποτέ αν το άτομο που τα έγραψε είναι πραγματικά τόσο μικροπρεπές σαν “δουλειά πλήρης απασχόλησης”. Επιπλέον, υπάρχουν και οι fans: ανεξάρτητα από το τι τους αρέσει, υπάρχει κάποιος εκεί έξω που σχετίζεται με αυτό πολύ πιο σοβαρά απ’ όσο θα ήθελες.
Μέρος αυτού που μου θύμισε τα παραπάνω, είναι ένα άρθρο στο The Awl που εντοπίζει όλα τα διαφανώς ανατριχιαστικά και παιδικά πράγματα που συμβαίνουν με το άλμπουμ των Weezer - του 1996 - “Pinkerton”. Το άρθρο είναι δύσκολο. Σου λέει από την αρχή ότι δεν αφορά τον πραγματικό τραγουδοποιό, Rivers Cuomo. Δεν πρόκειται να επιδοθεί σε καλλιτεχνικές ερωτήσεις σχετικά με τους "αφηγητές" ή τους "χαρακτήρες" ή αν το άλμπουμ βασίζεται μόνο στο "Madama Butterfly". Είναι μόνο για την ιδέα του Cuomo, τον τρόπο που φαίνεται σε έναν νεαρό ακροατή που τον παίρνει στα σοβαρά. Δε χρειάζεται λοιπόν να αντιμετωπίσει ένα μεγάλο ερώτημα: τι συνέβαινε όταν, πριν από το τέλος του αιώνα, ολόκληρες μάζες εφήβων άρχισαν να σχετίζονται με άλμπουμ όπως το “Pinkerton” πραγματικά, πραγματικά σοβαρά; Σαν το “πλήρους απασχόλησης” σοβαρά.
Γιατί είναι μία επιλογή, έτσι; Εντάξει ήμουν μωρό όταν βγήκε το “Pinkerton” και προφανώς το έπιασα μερικά χρόνια μετά, αλλά σαν έφηβη θυμάμαι τον εαυτό μου να το θεωρεί πολύ αστείο. Αυτοσαρκαστικό, παιδιάστικο μεν αλλά εν γνώσει του δε, ένας τύπος που γελιοποιεί τον εαυτό του για να μπορέσουμε να γελάσουμε με την ανωριμότητα μας. Δεν ξέραμε και τότε αυτά που γνωρίζουμε τώρα για τον Rivers Cuomο. Άλλωστε, η δεκαετία του 1990, ήταν μια δεκαετία γεμάτη αυτογελοιοποίηση και “εξυπνάδα”. Μια δεκαετία κατά την οποία θα μπορούσες να ξεκινήσεις μια μακρά καριέρα στη μουσική με στίχο όπως "I’m a loser baby" ή "I’m a creep". Μια ολόκληρη δεκαετία φωνάζοντας «Death to the Intentional Fallacy» και μια δεκαετία κατά την οποία οι μουσικοί έπρεπε να εξηγούν στην κυβέρνηση των ΗΠΑ, ότι οι λέξεις στα τραγούδια τους δεν ήταν απαραίτητα σοβαρές και προσωπικές δηλώσεις, αλλά κάποιο αστείο, μία σάτιρα, κάποιοι χαρακτήρες και μία μυθοπλασία. Και μερικά ήταν συναισθήματα “μερικής απασχόλησης”, πραγματικά συναισθήματα που αναπτύχθηκαν εν γνώσει μας, ίσως και με σαρκαστικό ύφος.
Έχω δυσκολευτεί λοιπόν πολύ να φανταστώ άτομα να σχετίζονται με το “Pinkerton” άμεσα, με πάθος και σαφήνεια. Σε εκείνο το σημείο που κυκλοφόρησε, το emo εξακολουθούσε να αναφέρεται στα hardcore συγκροτήματα που σπάνε το λαιμό τους και που τα εννοούσαν όλα πραγματικά άλλα όχι και να θεωρήσει κανείς τις πιο ντροπιαστικές αποκαλύψεις του Cuomo ως ευαγγέλιο. Και τι ευαγγέλιο; Είναι ντροπιαστικό και ανώριμο! Όπως είπα, σίγουρα οι άνθρωποι θα συσχετίζονταν με αυτό ως επί το πλείστον με τον “γνωρίζω και συμπονώ” τρόπο. Έχω υπάρξει εκεί και θα προτιμούσα να γελάσω. Με τον ίδιο τρόπο άκουγα πάντα τις Deap Vally, των οποίων τα τραγούδια είναι ευχάριστα για να εκτονώσουν τη μικροπρέπεια και την απογοήτευση. Πρόσφατα άκουγα τους Los Campesinos! επειδή ένας μου τα είχε σπάσει στη δουλειά. Όλη η “εξυπνάδα” και η μικροπρέπεια σε έναν στίχο όπως “You said he got his teeth fixed/ I'm gonna break them" - αυτό είναι μισό punchline, σωστά; Μόνο το σύντομο ουρλιαχτό ενός ηλίθιου, άχρηστου συναισθήματος που πιθανώς καταλαβαίνεις και την αχρηστία του. Είναι κομμάτι από cartoon.
Φυσικά και υπάρχουν προβλήματα με αυτό. Πρώτον, είναι ευκολότερο για πολλούς straight ανθρώπους να σχετίζονται με τραγούδια που πονάνε για την αγάπη από άτομο του ίδου φύλου και ένα δυσανάλογο μερίδιο μουσικής δημιουργείται από άνδρες. Eπομένως καλούν τη συμπάθεια των ανδρών, μεταδίδοντας ξανά και ξανά τις ίδιες ευθείες νευρώσεις. (Διάφορα στάδια του emo είχαν το ίδιο πρόβλημα). Ωστόσο δεν είναι ότι χρειάζεται να υπάρξει και ένα ψηλός τοίχος εκεί. Βρίσκω εξίσου γοητευτικά κομμάτια σαν το "Marry Me" της St. Vincent, ένα παραπλανητικά γλυκό αλλά εν τέλει σκατένιο τραγούδι. Στους στίχους της Annie Clark, ο John έχει "a heart like a socket [she] can plug into at will", και θέλει να συνδεθεί όταν είναι βολικό. Τι περισσότερο μπορούσες όμως να περιμένεις από έναν μουσικό που tourάρει; Το τραγούδι δεν είναι παιδικό. Υπάρχει κάτι ώριμο στην αναγνώρισή του. Είναι αυτός ο εγωισμός που πολλοί άνθρωποι έχουν σαν αναλαμπή – και σίγουρα το έχετε ακούσει: τη φαντασίωση να αγαπιούνται χωρίς να περιμένουν και πολλά από εκείνους σε αντάλλαγμα. Είτε η Clark γνωρίζει, είτε είναι “χαρακτήρας” ή πιστεύει ότι αυτό είναι ένα σοφό συναίσθημα. Άρα γιατί να μην γράψει ένα τραγούδι για αυτό;
Pt. 2) Irony and Whining
Μιλώντας για τέτοια πράγματα… Μία από τις εκπλήξεις του μήνα μου αφορούσε τη συνειδητοποίηση ότι υπάρχουν άνθρωποι που θεωρούν τον frontman των LCD Soundsystem, James Murphy, εξαιρετικά δυσάρεστο - κακό, και καλά ανώτερο, χλευαστικό, ειρωνικό, καυστικό, σαρδόνιο και με αυτονόητους στίχους. Αυτή δεν είναι η πιο κοινή άποψη, φυσικά. Ο Murphy επαινείται συχνότερα για την “καρδιά που βάζει” στα τραγούδια του, μια ποικιλία συναισθημάτων που είναι αναζωογονητικά πρακτική. Δεν κάνει αφηρημένη, δραματική ή ασαφή ποίηση για την αγάπη: η γραφή του βασίζεται πάντα στο “τσιμεντένιο”, το συγκεκριμένο, ακόμη και το κοσμικό. Μερικούς από τους πιο ειλικρινείς στίχους του αφορούν απλά πράγματα όπως το πως είναι να γερνάει, να προσπαθεί να γίνει καλύτερος άνθρωπος, πως είναι η πόλη στην οποία ζει και αυτά που επισκέπτεται, πράγματα που, σε αντίθεση με τις προσωπικές λεπτομέρειες της τελευταίας σου σχέσης, όλοι μπορεί να γνωρίζουν κάτι για αυτό. Αυτό μπορεί να είναι εξίσου επικίνδυνο με το να γράφεις τραγούδια για άσχημα συναισθήματα. Αν προσπαθήσεις να συνδεθείς με ανθρώπους για άσχημα συναισθήματα που “όλοι έχουν”, και αποδείξεις ότι είσαι μόνος, ε θα μοιάζεις με κρίπουλα. Αν προσπαθήσεις να μιλήσεις για πρακτικά πράγματα που όλοι γνωρίζουν, και αποδείξεις ότι το έχεις πιάσει "λάθος", ε μοιάζεις με βλάκα. Tough act.
Παρόλα αυτά, δε θα έπρεπε να με εκπλήσσει το γεγονός ότι έμαθα ότι υπάρχουν και εκείνοι που βρίσκουν το “θόλο” του Murphy βαρετό. Δεν είναι κιόλας ότι η ερμηνεία του απαιτεί κάποια σημαντική παραποίηση γεγονότων. Απ’ όσο μπορώ να πω, έχει τις ρίζες της σε κάτι απλό και αδιαμφισβήτητο: o James Murphy είναι εξαιρετικά γνωρίζων. Γράφει για πράγματα, ξεκινώντας από το "Losing My Edge", με την πολιτική της μουσικής, σα να τα έχει καρφωμένα, τόσο καλά που μπορεί ακόμη και να είναι αστείος μαζί τους.
Το ερώτημα είναι πώς θέλεις να αντιδράσεις σε αυτό. Μπορείς να το ερμηνεύσεις ως κοροϊδία και σάτιρα, εάν είσαι διατεθειμένος. Τα πιο ανέκφραστα φωνητικά του δεν πρόκειται να σε σταματήσουν. Αλλά αυτό θα τον έκανε κακό. Μπορεί να σημαίνει ότι σε κοροϊδεύει και αυτό δε φαίνεται να ισχύει. Νομίζω ότι το μεγαλύτερο μέρος του τρόπου με τον οποίο ο Murphy προσπαθεί να συνδεθεί μαζί μας είναι ότι προτείνει να γνωρίζουμε ό, τι και αυτός - μοιραζόμαστε το αστείο ως ίσοι. Στον δίσκο This Is Happening – έπος, έπος, φάκιν έπος - παίρνει το χρόνο του για να αναγνωρίσει ότι οι άνθρωποι ταιριάζουν και τα βρίσκουν σε διαφορετικές θέσεις ("You on the outside, me on the inside"), αλλά η άμεση αντίδρασή του είναι να σηκώσει τους ώμους και να υποθέσει ότι είναι ακόμα συνομήλικοι ("There's advantages to each!"). Και όταν το The Wire τον ρώτησε για την ειρωνεία που σχετίζεται με το "Losing My Edge", συνόψισε με ακρίβεια τη σύγκρουση των πραγματικών συναισθημάτων και της αυτογελοιοποίησης για το οποίο μιλάω: "Irony is a dirty word, but it's actually very good... I'm not saying I don't care. I do, I care a lot. This is my life. It's not a 'whatever.'... My entire youth is gone and dedicated to this, so I care enormously.... I'm just painfully aware of that. It doesn't mean that it's not hilarious and embarrassing [laughs] and humiliating." Ή σε μία άλλη συνέντευξη του "We're vain and manipulative and silly because we're humans.... Investigating that is exciting for me. It makes me not want to go jump under a bus. Apparently, that's ironic. To me, it's just dealing with real life."
Αυτή η ιδέα της “εξυπνάδας”, όμως, η σχέση μας με αυτήν, μπορεί να γίνει περίπλοκη. Αυτή τη στιγμή, το πιο πετυχημένο προπύργιο αυτού στο Ίντερνετ είναι ένα site που ονομάζεται Hipster Runoff. Μία παράσταση που δεν είναι τίποτα άλλο από το να ξέρεις. Ανασηκώνει τους ώμους, παίρνει ένα τόξο, ένα ψευδο-επιστημονικό-γουατέβερνες τόνο και βάζει σε λέξη παρά λέξη αποσιοποιητικά τρόμου. Ορίστε, εδώ είναι η περίεργη αγορά σου γεμάτη hipness και coolness και το αγαπημένο μου ΓΟΥΑΤΕΒΕΡΝΕΣ. Τέλος. Μπορείς να το εκλάβεις και ως μαράζουσα σάτιρα, αν θέλεις, γιατί έχει πεθάνει από τη στιγμή που έθεσε το στόχο του. Φυσικά, αν ο ψευδώνυμος συγγραφέας του πίστευε πραγματικά ότι η αγορά του cool ήταν τόσο άσκοπη και άδεια, γιατί να εμείς να αφιερώσουμε τόσο χρόνο στο να το σκεφτόμαστε; Γιατί να το γνωρίζουμε τόσο καλά ώστε να είμαστε κατανοητοί; Δεν είναι τόσο σάτιρα όσο μια ολόκληρη παράσταση εξυπνάδας. Και ακόμα κι αν δεν έχω συχνά το στομάχι γι ’αυτό, δεν μπορώ να προσποιηθώ ότι η παράσταση δεν είναι άψογη: είναι η εξυπνάδα που ανεβαίνει στο επίπεδο της ποίησης, χωρίς το βάρος της “πρόθεσης” ή της ειλικρίνειας ή οποιουδήποτε σημείου πέρα από ό, τι αντανακλά ο αναγνώστης σε αυτό. Ξεπερνά το “ο συγγραφέας είναι νεκρός” και τον μετατρέπει σε κάποιου είδος ζόμπι.
Και με αυτήν την έννοια, το site είναι επίσης περίεργως της δεκαετίας του 1990, παράξενα Gen-X-κάτι που μπορεί να σχετίζεται με τον Murphy, ο οποίος γεννήθηκε το 1970. Αν βυθιστείς σε ορισμένες γωνιές της πολιτιστικής κριτικής και της λογοτεχνίας, στην πραγματικότητα, μπορείς να βρεις μια ολόκληρη αφήγηση για αυτό το πράγμα - σχετικά με την ειρωνεία, το σαρκασμό και τη γοητεία. Η σύντομη έκδοση είναι κάπως έτσι (και φυσικά το παρακάτω είναι καθαρά εγκυκλοπαιδικό και μπορείς να το προσπεράσεις):
• Americans born from the late 50s to mid-70s grew up in a world where a lot of old certainties about society, work, family, and life had been eroded-- by big social changes in the 60s, by economic decline, by lots of things. And yet these people were still raised on culture full of old "certainties" that suddenly looked really, really false and corny. Elvis-impersonator corny, After-School Special corny. So they developed a kind of irony and skepticism, floating around smirking but rarely committing to anything. Some of them were good enough at it that, by the late 80s, it'd become an actual cultural aesthetic, a sort of slacker knowingness that could get as mainstream as, say, "The Simpsons".
• Those were Gen Xers, mostly. But even as people slightly younger than them grew up, through the 90s, on a steady diet of that attitude, some folks started to notice a kind of futility in the whole thing, a defensiveness, an emptiness, an inability to embrace anything-- at which point you could suddenly read thousands of words of David Foster Wallace on how damaging it might be, how much we needed to tap back into the kinds of "basic human verities" that actually helped us lead meaningful lives. Some people even started predicting the rise of some "New Sincerity."
• In fact, some of the people who spent the 90s trading in exactly that knowing, snarky sensibility recanted, and started going around bug-eyed, warning everyone about leaving it behind-- raving about climbing out of the hole they'd fallen into, somewhat oblivious to the fact that younger people weren't in the hole with them. Younger people knew how to be ironic and sincere both, and were digging themselves entirely new holes to deal with.
Και τώρα... πού είμαστε τώρα;
1. Ο Murphy, μεγαλύτερος από ορισμένους συνομηλίκους του, γνωρίζει περισσότερα από την ειρωνεία: ξεκινά από τη γνώση και μετά προσφέρει κάτι γεμάτο ειλικρίνεια και καρδιά.
2. Το Hipster Runoff χρησιμοποιεί το διαδίκτυο για να κάνει την παλιά γνώση, τέχνη.
3. Το Gareth από τους Los Campesinos! είναι ένα μεγάλο μεγάλο χάος αυτο-κοροϊδίας, και ξέρω ότι υπάρχουν έφηβοι εκεί έξω που φτιάχνουν ευαγγέλια από τα συναισθήματα και την αυτογνωσία, αλλά από την άλλη υπήρξαν και έφηβοι που πήραν τις πιο αμήχανες αποκαλύψεις του Rivers Cuomo σαν blueprint για μια συνεκτική, συναισθηματική ζωή στην οποία δεν απαιτείται αυτογνωσία.
Δεν μπορείς να πλοηγηθείς στο Ίντερνετ χωρίς να μπορείς να κατανοήσεις και τον θόλο, την εμφανή ειρωνεία και τη σοβαρότητα, αλλά δεν έχει και σημασία πόσο καλή είναι η ικανότητά σου να καταλάβεις ποια είναι. Τελικά θα συναντήσεις αντικείμενα όπου δεν θα έχεις ιδέα πόσο σοβαρός είναι ο συγγραφέας. Δεν είμαι σίγουρη ότι θέλω να σκεφτώ το φάσμα των τρόπων με τους οποίους οι άνθρωποι μπορεί να σχετίζονται με τους Xiu Xiu. Μου αρέσει να το σκέφτομαι όταν πρόκειται για το γιατί;
Είναι πιθανό να είμαστε διασκορπισμένοι πιο μακριά ο ένας από τον άλλον στο φάσμα του “πώς θέλουμε να πάρουμε αυτά τα πράγματα” απ' ότι πριν. Είναι δυνατόν αυτό να είναι και το τέλειο της υπόθεσης; Ρωτάω.